ડિજિટલ અને ડેટા કોમ્યુનિકેશન (4343201) - વિન્ટર 2024 સોલ્યુશન

પ્રશ્ન 1(અ) [3 ગુણ]

#

કોમ્યુનિકેશનની મૂળભૂત રીતોનો તફાવત આપો: બ્રોડ કાસ્ટિંગ કમ્યુનિકેશન અને પોઈન્ટ ટુ પોઈન્ટ કોમ્યુનિકેશન.

જવાબ:

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “BDPEC” - “બ્રોડકાસ્ટિંગ ડિસ્ટ્રિબ્યુટ્સ ટુ પબ્લિક, એન્ડપોઈન્ટ્સ કનેક્ટ ઈન પોઈન્ટ-ટુ-પોઈન્ટ”

પ્રશ્ન 1(બ) [4 ગુણ]

#

વ્યાખ્યા આપો: બિટ રેટ, બોડ રેટ, બેન્ડવીડ્થ અને રીપીટર અંતર.

જવાબ:

ડાયાગ્રામ:

graph LR
    A[સિગ્નલ] --> B[બેન્ડવીડ્થ = મહત્તમ ફ્રિક્વન્સી - ન્યૂનતમ ફ્રિક્વન્સી]
    C[બિટ્સ] --> D[બિટ રેટ = બિટ્સ/સેકન્ડ]
    E[સિમ્બોલ્સ] --> F[બોડ રેટ = સિમ્બોલ્સ/સેકન્ડ]
    G[અંતર] --> H[રીપીટર અંતર = સિગ્નલ રીજનરેશન પહેલાં મહત્તમ અંતર]

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “BBRR” - “બેટર બેન્ડવીડ્થ રિક્વાયર્સ રીપીટર્સ”

પ્રશ્ન 1(ક) [7 ગુણ]

#

ડિજિટલ કોમ્યુનિકેશન સિસ્ટમનો બ્લોક ડાયાગ્રામ દોરો. દરેક બ્લોકના કાર્યોને સંક્ષિપ્તમાં સમજાવો. તેના ફાયદા અને ગેરફાયદા જણાવો.

જવાબ:

બ્લોક ડાયાગ્રામ:

graph LR
    A[ઇનપુટ સોર્સ] --> B[સોર્સ એન્કોડર]
    B --> C[ચેનલ એન્કોડર]
    C --> D[ડિજિટલ મોડ્યુલેટર]
    D --> E[ચેનલ]
    E --> F[ડિજિટલ ડિમોડ્યુલેટર]
    F --> G[ચેનલ ડિકોડર]
    G --> H[સોર્સ ડિકોડર]
    H --> I[આઉટપુટ]

કાર્યો:

ફાયદા અને ગેરફાયદા:

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “SECDCSO” - “સિક્યોર એન્કોડિંગ ક્રિએટ્સ ડિજિટલ કમ્યુનિકેશન સિસ્ટમ આઉટપુટ”

પ્રશ્ન 1(ક) OR [7 ગુણ]

#

ડિજિટલ કમ્યુનિકેશન માટે મલ્ટિપ્લેક્સિંગ તકનીકોની જરૂરિયાતોને ન્યાયી ઠેરવો. ટાઇમ ડિવિઝન મલ્ટિપ્લેક્સિંગ ટેકનિક દોરો અને સંક્ષિપ્તમાં સમજાવો. તેના ફાયદા અને ગેરફાયદાની ચર્ચા કરો.

જવાબ:

મલ્ટિપ્લેક્સિંગની જરૂરિયાત:

ટાઇમ ડિવિઝન મલ્ટિપ્લેક્સિંગ (TDM):

graph LR
    A1[ઇનપુટ 1] --> M[મલ્ટિપ્લેક્સર]
    A2[ઇનપુટ 2] --> M
    A3[ઇનપુટ 3] --> M
    A4[ઇનપુટ 4] --> M
    M --> T[ટ્રાન્સમિશન ચેનલ]
    T --> D[ડિમલ્ટિપ્લેક્સર]
    D --> B1[આઉટપુટ 1]
    D --> B2[આઉટપુટ 2]
    D --> B3[આઉટપુટ 3]
    D --> B4[આઉટપુટ 4]

કાર્યપદ્ધતિ: TDMમાં, દરેક ઇનપુટ સિગ્નલને એક ચોક્કસ ટાઇમ સ્લોટ મળે છે. મલ્ટિપ્લેક્સર દરેક ઇનપુટને ક્રમાનુસાર સેમ્પલ કરે છે અને તેમને એક ઉચ્ચ-સ્પીડ ડેટા સ્ટ્રીમમાં જોડે છે. રિસીવર પર, ડિમલ્ટિપ્લેક્સર ટાઇમિંગના આધારે સ્ટ્રીમને મૂળ સિગ્નલ્સમાં અલગ કરે છે.

ફાયદા અને ગેરફાયદા:

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “TIME” - “ટ્રાન્સમિશન ઇન્ટરલીવ્સ મલ્ટિપલ એન્ડપોઇન્ટ્સ”

પ્રશ્ન 2(અ) [3 ગુણ]

#

તફાવત કરો: કોહેરેંટ અને નોન-કોહેરેન્ટ ડીટેક્શન ટેક્નીક

જવાબ:

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “PLCPIA” - “ફેઝ લોકલ કોમ્પ્લેક્સ પરફોર્મન્સ ઇમ્પ્લિમેન્ટેશન એપ્લિકેશન્સ”

પ્રશ્ન 2(બ) [4 ગુણ]

#

ડેટા સિક્વન્સ 101100110110 માટે ASK, FSK, PSK અને QPSK વેવફોર્મ દોરો.

જવાબ:

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “AFPQ” - “એમ્પ્લિટ્યુડ ફ્રિક્વન્સી ફેઝ ક્વોડ્રેચર”

પ્રશ્ન 2(ક) [7 ગુણ]

#

16-QAMનો સિદ્ધાંત સમજાવો. 16-QAM માટે નક્ષત્ર આકૃતિ અને વેવફોર્મ પણ સમજાવો. તેના ફાયદા અને ગેરફાયદા લખો.

જવાબ:

16-QAMનો સિદ્ધાંત: 16-QAM (ક્વોડ્રેચર એમ્પ્લિટ્યુડ મોડ્યુલેશન) એમ્પ્લિટ્યુડ અને ફેઝ મોડ્યુલેશનને જોડે છે જેથી દર સિમ્બોલ દીઠ 4 બિટ્સ ટ્રાન્સમિટ કરી શકાય. તે 16 જુદા જુદા એમ્પ્લિટ્યુડ અને ફેઝના સંયોજનો વાપરે છે, જે સમાન બેન્ડવીડ્થમાં ઉચ્ચ ડેટા રેટની પરવાનગી આપે છે.

નક્ષત્ર આકૃતિ:

વેવફોર્મ: 16-QAM વેવફોર્મ એમ્પ્લિટ્યુડ (4 લેવલ) અને ફેઝ (4 ફેઝ) બંનેમાં બદલાય છે, જે 16 અનન્ય સિમ્બોલ્સ બનાવે છે.

ફાયદા અને ગેરફાયદા:

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “SCHAP” - “સિક્સટીન કોમ્બિનેશન્સ હેવ એમ્પ્લિટ્યુડ એન્ડ ફેઝ”

પ્રશ્ન 2(અ) OR [3 ગુણ]

#

સરખામણી કરો: ASK અને PSK

જવાબ:

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “ANPBIP” - “એમ્પ્લિટ્યુડ નોઇઝ પાવર બેન્ડવીડ્થ ઇમ્પ્લિમેન્ટેશન પર્ફોર્મન્સ”

પ્રશ્ન 2(બ) OR [4 ગુણ]

#

BPSK મોડ્યુલેટર અને ડિમોડ્યુલેટરનો બ્લોક ડાયાગ્રામ દોરો.

જવાબ:

BPSK મોડ્યુલેટર:

graph LR
    A[બાઇનરી ઇનપુટ] --> B[NRZ એન્કોડર]
    B --> C[મલ્ટિપ્લાયર]
    D[કેરિયર જનરેટર] --> C
    C --> E[BPSK આઉટપુટ]

BPSK ડિમોડ્યુલેટર:

graph LR
    A[BPSK ઇનપુટ] --> B[મલ્ટિપ્લાયર]
    C[લોકલ ઓસીલેટર] --> D[ફેઝ સિન્ક્રોનાઇઝર]
    D --> B
    B --> E[લો પાસ ફિલ્ટર]
    E --> F[ડિસીઝન ડિવાઇસ]
    F --> G[બાઇનરી આઉટપુટ]

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “MNECO” - “મોડ્યુલેશન નીડ્સ એન્કોડિંગ, કેરિયર્સ, ઓસીલેટર્સ”

પ્રશ્ન 2(ક) OR [7 ગુણ]

#

બ્લોક ડાયાગ્રામ અને વેવફોર્મની મદદથી QPSK જનરેશન અને ડિટેક્શન સમજાવો. તેના ફાયદા અને ગેરફાયદાની ચર્ચા કરો.

જવાબ:

QPSK જનરેશન બ્લોક ડાયાગ્રામ:

graph LR
    A[બાઇનરી ઇનપુટ] --> B[સીરીયલ ટુ પેરેલલ]
    B -->|I-ચેનલ| C[મલ્ટિપ્લાયર I]
    B -->|Q-ચેનલ| D[મલ્ટિપ્લાયર Q]
    E[કેરિયર જનરેટર] --> C
    E --> F[90° ફેઝ શિફ્ટર]
    F --> D
    C --> G[એડર]
    D --> G
    G --> H[QPSK આઉટપુટ]

QPSK ડિટેક્શન બ્લોક ડાયાગ્રામ:

graph LR
    A[QPSK ઇનપુટ] --> B[મલ્ટિપ્લાયર I]
    A --> C[મલ્ટિપ્લાયર Q]
    D[લોકલ ઓસીલેટર] --> B
    D --> E[90° ફેઝ શિફ્ટર]
    E --> C
    B --> F[LPF I]
    C --> G[LPF Q]
    F --> H[ડિસીઝન ડિવાઇસ I]
    G --> I[ડિસીઝન ડિવાઇસ Q]
    H --> J[પેરેલલ ટુ સીરીયલ]
    I --> J
    J --> K[બાઇનરી આઉટપુટ]

QPSK વેવફોર્મ: QPSKમાં દરેક સિમ્બોલ 2 બિટ્સનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, જેમાં 4 શક્ય ફેઝ સ્ટેટ્સ (0°, 90°, 180°, 270°) હોય છે.

ફાયદા અને ગેરફાયદા:

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “PACE” - “ફેઝ અલ્ટરેશન કેરીસ એક્સ્ટ્રા ડેટા”

પ્રશ્ન 3(અ) [3 ગુણ]

#

RS-422 ની વિશેષતાઓ જણાવો.

જવાબ:

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “DMMBHN” - “ડિફરેન્શિયલ મેક્સિમમ મલ્ટિ-ડ્રોપ બેલેન્સ્ડ હાયર નોઇઝ-ઇમ્યુનિટી”

પ્રશ્ન 3(બ) [4 ગુણ]

#

વ્યાખ્યા આપો: એન્ટ્રોપી, માહિતી, પરસ્પર માહિતી અને સંભાવના.

જવાબ:

ડાયાગ્રામ:

graph TD
    A[Xની એન્ટ્રોપી: H(X)] --- C[પરસ્પર માહિતી: I(X;Y)]
    B[Yની એન્ટ્રોપી: H(Y)] --- C
    C --- D[X અને Y વચ્ચે શેર થયેલી માહિતીનું માપ]

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “EIMP” - “એન્ટ્રોપી ઇન્ફોર્મેશન મેઝર્સ પ્રોબેબિલિટી”

પ્રશ્ન 3(ક) [7 ગુણ]

#

યોગ્ય ઉદાહરણ સાથે હફમેન કોડ અને શેનોન-ફેનો કોડ સમજાવો.

જવાબ:

હફમેન કોડ: હફમેન કોડિંગ સિમ્બોલ્સને તેમની ફ્રિક્વન્સીના આધારે વેરિએબલ-લેન્થ કોડ આપે છે, જેમાં વધુ વારંવાર આવતા સિમ્બોલ્સ માટે ટૂંકા કોડ આપે છે.

ઉદાહરણ:

હફમેન ટ્રી:

graph TD
    A[100%] --> B[60%]
    A --> C[A: 40%/0]
    B --> D[30%]
    B --> E[B: 30%/10]
    D --> F[15%]
    D --> G[C: 15%/110]
    F --> H[D: 10%/1110]
    F --> I[E: 5%/1111]

શેનોન-ફેનો કોડ: શેનોન-ફેનો અલ્ગોરિધમ સિમ્બોલ્સને સમાન ફ્રિક્વન્સીના બે ગ્રુપમાં વારંવાર વિભાજિત કરે છે, પછી એક ગ્રુપને 0 અને બીજાને 1 આપે છે.

ઉદાહરણ:

શેનોન-ફેનો ટ્રી:

graph TD
    A[A,B,C,D,E] --> B[A/0]
    A --> C[B,C,D,E]
    C --> D[B/10]
    C --> E[C,D,E]
    E --> F[C/110]
    E --> G[D,E]
    G --> H[D/1110]
    G --> I[E/1111]

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “FREDS” - “ફ્રિક્વન્સી રિડ્યુસીસ એન્કોડિંગ ડિજિટ સાઇઝ”

પ્રશ્ન 3(અ) OR [3 ગુણ]

#

RS-232 ની વિશેષતાઓ જણાવો.

જવાબ:

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “SMPVD” - “સિંગલ મેક્સિમમ પોઈન્ટ-ટુ-પોઈન્ટ વોલ્ટેજ DB-કનેક્ટર”

પ્રશ્ન 3(બ) OR [4 ગુણ]

#

SNR ના સંદર્ભમાં ચેનલ ક્ષમતા શું છે? તેનું મહત્વ સમજાવો

જવાબ:

ચેનલ ક્ષમતા: એક કમ્યુનિકેશન ચેનલ પર ભૂલની અત્યંત ઓછી સંભાવના સાથે મહત્તમ રેટ જેના પર માહિતી ટ્રાન્સમિટ કરી શકાય છે.

ફોર્મ્યુલા: C = B × log₂(1 + SNR)

જ્યાં:

• C = ચેનલ ક્ષમતા બિટ્સ પ્રતિ સેકન્ડમાં
• B = બેન્ડવીડ્થ હર્ટ્ઝમાં
• SNR = સિગ્નલ-ટુ-નોઇઝ રેશિયો

મહત્વ:

ડાયાગ્રામ:

graph LR
    A[બેન્ડવીડ્થ] --> C[ચેનલ ક્ષમતા]
    B[SNR] --> C
    C --> D[મહત્તમ પ્રાપ્ત કરી શકાય તેવો ડેટા રેટ]

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “BSNR” - “બેન્ડવીડ્થ અને SNR નીડ રિલેશનશિપ”

પ્રશ્ન 3(ક) OR [7 ગુણ]

#

ડિજીટલ કોમ્યુનિકેશનમાં કોઈપણ એક એરર શોધવાની અને એરર સુધારવાની તકનીકને વિગતવાર સમજાવો.

જવાબ:

હેમિંગ કોડ એરર ડિટેક્શન અને કરેક્શન

હેમિંગ કોડ એક લિનિયર એરર-કરેક્ટિંગ કોડ છે જે ડેટા ટ્રાન્સમિશનમાં સિંગલ-બિટ ભૂલોને શોધી અને સુધારી શકે છે.

કાર્યસિદ્ધાંત:

1. ડેટા બિટ્સ એવા સ્થાનો પર મૂકવામાં આવે છે જે 2ની પાવર છે (1, 2, 4, 8, વગેરે)
2. પેરિટી બિટ્સ 1, 2, 4, 8, વગેરે સ્થાનો પર ઉમેરવામાં આવે છે
3. દરેક પેરિટી બિટ તેના સ્થાન અનુસાર ચોક્કસ ડેટા બિટ્સની તપાસ કરે છે
4. મળતી વખતે, પેરિટી ચેક ભૂલનું સ્થાન ઓળખાવે છે

ઉદાહરણ: 7-બિટ હેમિંગ કોડ (4 ડેટા બિટ્સ, 3 પેરિટી બિટ્સ)

પેરિટી બિટ કેલ્ક્યુલેશન:

• P₁ બિટ્સ 1, 3, 5, 7 (સ્થાન 1, 3, 5, 7) તપાસે છે
• P₂ બિટ્સ 2, 3, 6, 7 (સ્થાન 2, 3, 6, 7) તપાસે છે
• P₄ બિટ્સ 4, 5, 6, 7 (સ્થાન 4, 5, 6, 7) તપાસે છે

એરર કરેક્શન: જો ભૂલ થાય છે, તો પેરિટી ચેક્સ ભૂલનું સ્થાન દર્શાવશે, જેને પછી ફ્લિપ કરીને ભૂલ સુધારી શકાય છે.

ટેબલ: પેરિટી ચેક પરિણામોથી એરર સ્થાન

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “PECD” - “પેરિટી એનેબલ્સ કરેક્શન ઓફ ડેટા”

પ્રશ્ન 4(અ) [3 ગુણ]

#

સેટેલાઇટ કોમ્યુનિકેશનનો બ્લોક ડાયાગ્રામ દોરો અને ટૂંકમાં સમજાવો.

જવાબ:

સેટેલાઇટ કોમ્યુનિકેશન બ્લોક ડાયાગ્રામ:

graph TD
    A[ગ્રાઉન્ડ સ્ટેશન 1] -->|અપલિંક| B[સેટેલાઇટ]
    B -->|ડાઉનલિંક| C[ગ્રાઉન્ડ સ્ટેશન 2]
    D[ટ્રાન્સમીટર] --> A
    C --> E[રિસીવર]

ટૂંક સમજૂતી: સેટેલાઇટ કમ્યુનિકેશનમાં અર્થ સ્ટેશનથી સેટેલાઇટ સુધી સિગ્નલ્સ ટ્રાન્સમિટ કરવામાં આવે છે (અપલિંક), જે પછી સેટેલાઇટ દ્વારા એમ્પ્લિફાય થાય છે અને પૃથ્વી પર પાછા મોકલવામાં આવે છે (ડાઉનલિંક). સેટેલાઇટ અવકાશમાં રિપીટર તરીકે કામ કરે છે, જે લાંબા અંતરના સંચાર શક્ય બનાવે છે.

મુખ્ય ઘટકો:

• અર્થ સ્ટેશન્સ: સિગ્નલ્સ ટ્રાન્સમિટ અને રિસીવ કરે છે
• ટ્રાન્સપોન્ડર્સ: સિગ્નલ્સ મેળવે, એમ્પ્લિફાય કરે અને પુનઃપ્રસારિત કરે છે
• એન્ટેના: ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક તરંગો ટ્રાન્સમિટ અને રિસીવ કરે છે
• મોડેમ્સ: ડિજિટલ ડેટાને એનાલોગ સિગ્નલ્સમાં અને વાઇસ વર્સા રૂપાંતરિત કરે છે

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “STAR” - “સેટેલાઇટ ટ્રાન્સમિટ્સ એન્ડ રિસીવ્સ”

પ્રશ્ન 4(બ) [4 ગુણ]

#

10101101 ડેટા સિક્વન્સ માટે યુનિપોલર NRZ, પોલર RZ, પોલર NRZ અને AMI વેવફોર્મ દોરો.

જવાબ:

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “UPPA” - “યુનિપોલર પોલર પોલર AMI”

પ્રશ્ન 4(ક) [7 ગુણ]

#

ડીજીટલ કોમ્યુનિકેશન માટે યોગ્ય ઉદાહરણ સાથે ડેટા ટ્રાન્સમિશન તકનીકો વિગતોમાં સમજાવો.

જવાબ:

ડેટા ટ્રાન્સમિશન ટેકનિક્સ:

સીરિયલ ટ્રાન્સમિશન ઉદાહરણ:

પેરેલલ ટ્રાન્સમિશન ઉદાહરણ:

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “SPASH” - “સીરિયલ પેરેલલ એસિંક્રોનસ સિંક્રોનસ હાફ-ડુપ્લેક્સ”

પ્રશ્ન 4(અ) OR [3 ગુણ]

#

સ્પ્રેડ સ્પેક્ટ્રમ તકનીકોના પાસાઓનું અર્થઘટન કરો.

જવાબ:

સ્પ્રેડ સ્પેક્ટ્રમ ટેકનિક્સ:

ડાયાગ્રામ:

graph LR
    A[નેરો બેન્ડ સિગ્નલ] --> B[સ્પ્રેડિંગ]
    B --> C[વાઇડબેન્ડ સ્પ્રેડ સિગ્નલ]
    D[સ્પ્રેડિંગ કોડ] --> B

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “BSNML” - “બેન્ડવીડ્થ સિક્યોરિટી નોઇઝ મલ્ટિપલ લો-પાવર”

પ્રશ્ન 4(બ) OR [4 ગુણ]

#

સંભાવના પર ટૂંકી નોંધ લખો અને ડિજિટલ સંદેશાવ્યવહાર માટે તેના ગુણધર્મોની ચર્ચા કરો.

જવાબ:

ડિજિટલ કમ્યુનિકેશનમાં સંભાવના: સંભાવના સિદ્ધાંત ડિજિટલ કમ્યુનિકેશન સિસ્ટમ્સના પ્રદર્શન, ભૂલ દર અને વિશ્વસનીયતાના વિશ્લેષણ માટે ગાણિતિક પાયો આપે છે.

સંભાવનાના ગુણધર્મો:

ડિજિટલ કમ્યુનિકેશનમાં એપ્લિકેશન્સ:

• બિટ એરર રેટ કેલ્ક્યુલેશન
• સિગ્નલ ડિટેક્શન થિયરી
• ચેનલ ક્ષમતા અંદાજ
• કોડિંગ એફિશિયન્સી એનાલિસિસ

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “RACIC” - “રેન્જ એડિટિવિટી સર્ટનટી ઇન્ડિપેન્ડન્સ કન્ડિશનલ”

પ્રશ્ન 4(ક) OR [7 ગુણ]

#

ડેટા ટ્રાન્સમિશન મોડને ઉદાહરણ સાથે વિગતોમાં સમજાવો.

જવાબ:

ડેટા ટ્રાન્સમિશન મોડ્સ:

graph LR; A[ટ્રાન્સમીટર] -->|એક-માર્ગી| B[રિસીવર]

graph LR; A[ડિવાઇસ A] -->|સમય 1| B[ડિવાઇસ B]; B -->|સમય 2| A

graph LR; A[ડિવાઇસ A] -->|ચેનલ 1| B[ડિવાઇસ B]; B -->|ચેનલ 2| A

હાફ-ડુપ્લેક્સ કમ્યુનિકેશનનું ઉદાહરણ:

ફુલ-ડુપ્લેક્સ કમ્યુનિકેશનનું ઉદાહરણ:

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “SHF” - “સિમ્પ્લેક્સ હાફ ફુલ” અથવા “સ્ટોપ, હોલ્ટ, ફ્લો”

પ્રશ્ન 5(અ) [3 ગુણ]

#

એજ કોમ્પ્યુટીંગને વિગતવાર સમજાવો.

જવાબ:

એજ કોમ્પ્યુટિંગ: એજ કોમ્પ્યુટિંગ એક ડિસ્ટ્રિબ્યુટેડ કમ્પ્યુટિંગ પેરાડાઇમ છે જે કમ્પ્યુટેશન અને ડેટા સ્ટોરેજને તે જગ્યાની નજીક લાવે છે જ્યાં તેની જરૂર છે, જેથી રિસ્પોન્સ ટાઇમ સુધરે અને બેન્ડવીડ્થ બચે.

મુખ્ય પાસાઓ:

ડાયાગ્રામ:

graph LR
    A[IoT ડિવાઇસીસ] --> B[એજ કોમ્પ્યુટિંગ]
    B --> C[લોકલ પ્રોસેસિંગ]
    B --> D[લોકલ સ્ટોરેજ]
    B --> E[ક્લાઉડ]
    E --> F[સેન્ટ્રલ સ્ટોરેજ & પ્રોસેસિંગ]

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “DRBLES” - “ડિસેન્ટ્રલાઇઝ્ડ રિડ્યુસીસ બેન્ડવિડ્થ, લેટન્સી, એક્સપોઝર, સ્ટ્રેન્થન્સ રિલાયબિલિટી”

પ્રશ્ન 5(બ) [4 ગુણ]

#

ડેટા કમ્યુનિકેશનમાં 5G ટેક્નોલોજીની વિશેષતાઓની યાદી બનાવો.

જવાબ:

ડાયાગ્રામ:

graph TD
    A[5G ટેક્નોલોજી] --> B[ઉચ્ચ ડેટા રેટ]
    A --> C[અલ્ટ્રા-લો લેટન્સી]
    A --> D[મેસિવ કનેક્ટિવિટી]
    A --> E[નેટવર્ક સ્લાઇસિંગ]
    A --> F[ત્રણ મુખ્ય ઉપયોગ કેસ]
    F --> G[eMBB]
    F --> H[URLLC]
    F --> I[mMTC]

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “HUMBLE-MN” - “હાઇ-સ્પીડ અલ્ટ્રા-લો-લેટન્સી મેસિવ બીમફોર્મિંગ લો-લેટન્સી એન્હાન્સ્ડ મિલિમીટર નેટવર્ક”

પ્રશ્ન 5(ક) [7 ગુણ]

#

ડેટા કમ્યુનિકેશન પર તેની લાક્ષણિકતાઓ અને ઘટકો સાથે વિગતમાં લખો.

જવાબ:

ડેટા કમ્યુનિકેશન: ડેટા કમ્યુનિકેશન એ બે અથવા વધુ પોઇન્ટ્સ વચ્ચે ડિજિટલ માહિતી ટ્રાન્સફર કરવાની પ્રક્રિયા છે.

ડેટા કમ્યુનિકેશનની લાક્ષણિકતાઓ:

ડેટા કમ્યુનિકેશનના ઘટકો:

ડેટા કમ્યુનિકેશન મોડેલ:

graph LR
    A[સેન્ડર] --> B[એન્કોડર]
    B --> C[ટ્રાન્સમિશન મીડિયમ]
    C --> D[ડિકોડર]
    D --> E[રિસીવર]
    F[પ્રોટોકોલ] --> A
    F --> B
    F --> C
    F --> D
    F --> E

ડેટા કમ્યુનિકેશનના પ્રકાર:

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “DATJS-MSRTP” - “ડિલીવરી એક્યુરસી ટાઇમલીનેસ જિટર સિક્યોરિટી - મેસેજ સેન્ડર રિસીવર ટ્રાન્સમિશન પ્રોટોકોલ”

પ્રશ્ન 5(અ) OR [3 ગુણ]

#

ડેટા કમ્યુનિકેશનમાં ગોપનીયતાની વિચારણાને ઓળખો અને લખો.

જવાબ:

ડેટા કમ્યુનિકેશનમાં ગોપનીયતાની વિચારણાઓ:

ડાયાગ્રામ:

graph TD
    A[ડેટા કમ્યુનિકેશનમાં ગોપનીયતા] --> B[ડેટા એન્ક્રિપ્શન]
    A --> C[ઍક્સેસ કંટ્રોલ]
    A --> D[ઓથેન્ટિકેશન]
    A --> E[ડેટા મિનિમાઇઝેશન]
    A --> F[સિક્યોર પ્રોટોકોલ્સ]
    A --> G[એન્ડ-ટુ-એન્ડ સિક્યોરિટી]

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “DAAESE” - “ડેટા ઈઝ ઓથેન્ટિકેટેડ, એક્સેસ્ડ, એન્ક્રિપ્ટેડ સિક્યોરલી એન્ડ-ટુ-એન્ડ”

પ્રશ્ન 5(બ) OR [4 ગુણ]

#

સંચાર સુરક્ષામાં બ્લોક ચેન શું છે? તેની લાક્ષણિકતાઓની યાદી બનાવો.

જવાબ:

કમ્યુનિકેશન સિક્યોરિટીમાં બ્લોકચેન: બ્લોકચેન એ ડિસ્ટ્રિબ્યુટેડ લેજર ટેક્નોલોજી છે જે ડેટા બ્લોક્સની ક્રિપ્ટોગ્રાફિક લિંકિંગ દ્વારા ડેટા કમ્યુનિકેશન માટે સુરક્ષિત, છેડછાડ-પ્રૂફ રેકોર્ડ-કીપિંગ પ્રદાન કરે છે.

બ્લોકચેનની લાક્ષણિકતાઓ:

ડાયાગ્રામ:

graph LR
    A[બ્લોક 1] -->|હેશ લિંક| B[બ્લોક 2]
    B -->|હેશ લિંક| C[બ્લોક 3]
    C -->|હેશ લિંક| D[બ્લોક 4]

    A --> A1[ટ્રાન્ઝેક્શન્સ]
    A --> A2[હેશ]
    A --> A3[પાછલો હેશ]
    
    B --> B1[ટ્રાન્ઝેક્શન્સ]
    B --> B2[હેશ]
    B --> B3[પાછલો હેશ]

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “DITCSD” - “ડિસેન્ટ્રલાઇઝ્ડ ઇમ્યુટેબલ ટ્રાન્સપેરન્ટ ક્રિપ્ટોગ્રાફિક સિક્યોર ડિસ્ટ્રિબ્યુટેડ”

પ્રશ્ન 5(ક) OR [7 ગુણ]

#

વિવિધ સંચાર પોર્ટ લખો અને સમજાવો: USB, HDMI, RCA અને ઈથરનેટ.

જવાબ:

કમ્યુનિકેશન પોર્ટ્સ:

1. USB (યુનિવર્સલ સીરિયલ બસ):

લાક્ષણિકતાઓ:

• ડેટા ટ્રાન્સફર, પાવર ડિલિવરી અને ડિવાઇસ કનેક્શન
• વર્ઝન: USB 1.0 થી USB 4.0
• સ્પીડ: 40 Gbps સુધી (USB4)
• હોટ-સ્વેપેબલ
• કેસ્કેડમાં 127 ડિવાઇસ સુધી સપોર્ટ કરે છે

2. HDMI (હાઇ-ડેફિનિશન મલ્ટિમીડિયા ઇન્ટરફેસ):

લાક્ષણિકતાઓ:

• ડિજિટલ ઓડિયો/વિડિઓ ટ્રાન્સમિશન
• વર્ઝન: HDMI 1.0 થી HDMI 2.1
• રિઝોલ્યુશન સપોર્ટ: 10K સુધી
• બેન્ડવિડ્થ: 48 Gbps સુધી (HDMI 2.1)
• HDCP (હાઇ-બેન્ડવિડ્થ ડિજિટલ કન્ટેન્ટ પ્રોટેક્શન)
• CEC (કન્ઝ્યુમર ઇલેક્ટ્રોનિક્સ કંટ્રોલ) ડિવાઇસ કંટ્રોલ માટે

3. RCA (રેડિયો કોર્પોરેશન ઓફ અમેરિકા):

લાક્ષણિકતાઓ:

• એનાલોગ ઓડિયો/વિડિયો ટ્રાન્સમિશન
• કલર-કોડેડ કનેક્ટર્સ (રેડ, વ્હાઇટ, યલો)
• કમ્પોઝિટ વિડિઓ અને સ્ટીરિયો ઓડિયો માટે વપરાય છે
• સરળ કનેક્શન પરંતુ મર્યાદિત ગુણવત્તા
• ડિજિટલ કન્ટેન્ટ પ્રોટેક્શન નથી
• ડિજિટલ સ્ટાન્ડર્ડ્સ દ્વારા ધીમે ધીમે બદલાઈ રહ્યું છે

4. ઈથરનેટ (RJ-45):

લાક્ષણિકતાઓ:

• નેટવર્ક કનેક્ટિવિટી
• સ્ટાન્ડર્ડ્સ: 10BASE-T થી 10GBASE-T
• સ્પીડ: 10 Mbps થી 10 Gbps
• ટ્વિસ્ટેડ-પેર કેબલિંગ (Cat5e, Cat6, Cat6a) વાપરે છે
• પાવર ઓવર ઈથરનેટ (PoE) સપોર્ટ કરે છે
• TCP/IP નેટવર્ક્સ માટે બેઝ કમ્યુનિકેશન
• મહત્તમ કેબલ લંબાઈ: 100 મીટર

તુલનાત્મક ટેબલ:

યાદ રાખવાનું સૂત્ર: “UHRE” - “USB હેન્ડલ્સ રેપિડ ઈથરનેટ, HDMI ડિલિવર્સ રિચ એન્ટરટેઇનમેન્ટ”